Choroba przewlekła taka jak alergia czy astma w znaczny sposób wpływa na funkcjonowanie dziecka, oddziałując na jego psychikę, relacje z rówieśnikami czy możliwości rozwoju.
Prawidłowo leczona astma nie stanowi przeszkody w codziennym życiu – można z nią normalnie żyć: uczyć się, pracować, uprawiać sporty i realizować swoje marzenia. Choroby te nieleczone lub źle leczone, są przyczyną uciążliwych i męczących objawów związanych z dusznością i ograniczeniem wydolności wysiłkowej oraz wykonywaniem zwykłych, codziennych czynności.
W jednym z badań wykonanych w ramach POLASTMY (Narodowy Program Wczesnej Diagnostyki i Leczenia Astmy) wykazano, że choroby oddechowe są przyczyną 34% zwolnień dzieci z zajęć wychowania fizycznego (23% – nawracające infekcje dróg oddechowych i 11% – astma oskrzelowa).
Astma jest najczęściej występującą przewlekłą chorobą wieku dziecięcego, dotyczącą 15-20% dzieci. Na całym świecie w ostatnich 30 latach obserwuje się znamienny wzrost zachorowań na tę chorobę. Najwyższe wskaźniki zachorowań obserwuje się w krajach rozwiniętych. Choroba ta w zasadniczy sposób zmienia jakość życia, a u dzieci jest poważną przyczyną absencji szkolnej.
W jednym z badań poddano ocenie jakość życia 50 dzieci chorych na astmę.
Postać umiarkowaną wykazywało 34,0% dzieci, natomiast 6,0% było obciążonych astmą o przebiegu ciężkim. Rozwój somatyczny dzieci z lekką postacią astmy był w granicach normy. Ze względu na sporadycznie występujące napady duszności u tych dzieci, prowadziły one tryb życia zbliżony do trybu życia zdrowych rówieśników. Dzieci regularnie chodziły do szkoły co wpływało korzystnie zarówno na ich osiągnięcia szkolne jak i funkcjonowanie w grupie rówieśniczej. Natomiast dzieci z postacią umiarkowaną (34,0%) i ciężką (6,0%) astmy wykazywały zmienione funkcjonowanie ze względu na znacznie częstsze zaostrzenia choroby, zwłaszcza napadowy kaszel, duszność i związane z nimi zaburzenia snu.
Dzieci z ciężką postacią astmy, zmęczone częstymi napadami duszności przejawiały ponadto negatywne emocje oraz zachwianą równowagę emocjonalną.
Dzieci z umiarkowaną i ciężką postacią astmy wykazywały także w różnym stopniu ograniczoną wydolność oraz ograniczoną w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz ograniczoną sprawność fizyczną na lekcjach wychowania fizycznego. Większa absencja chorobowa wpływała przede wszystkim na ich osiągnięcia szkolne, funkcjonowanie w domu i kontakty z rówieśnikami. Analiza wypowiedzi rodziców i dokumentacji medycznej wykazała, że wśród chorych dzieci największy odsetek obciążonych był astmą sezonową (72,0%), przy czym aż 54,0% z nich chorowało szczególnie wiosną.
Dla dzieci z astmą całoroczną (28,0%), zwłaszcza o przebiegu ciężkim, dodatkowym obciążeniem były pobyty w szpitalu. Czas hospitalizacji wynosił od 1 do 4 tygodni i w opinii rodziców negatywnie wpływał zwłaszcza na osiągnięcia szkolne dziecka i funkcjonowanie wśród rówieśników. Współistnienie dodatkowych chorób alergicznych pogarszało jakość życia dziecka z astmą, gdyż wiązało się z dodatkowymi dolegliwościami, koniecznością leczenia żywieniowego oraz przyjmowania dodatkowych leków. W analizowanej grupie dzieci 80,0% miało dodatkowo katar sienny, a 6,0% alergiczne zmiany na skórze. Leczenie farmakologiczne jest istotnym warunkiem optymalnego funkcjonowania dziecka z astmą oskrzelową. Jednak stosowanie leków antycholinergicznych i przeciwzapalnych może powodować występowanie objawów ubocznych takich jak: suchość jamy ustnej, tachykardia, drżenie mięśniowe, nieprzyjemny smak w ustach, wzmożony apetyt, senność i inne. Wyniki naszych badań potwierdzają występowanie objawów ubocznych stosowanej farmakoterapii, co wpływało negatywnie na jakość życia dzieci.
W badaniach własnych dzieci z astmą w 80,0% miały trudności ze swobodnym bieganiem w czasie zabaw i rekreacji.
Ponad połowa dzieci z wchodzeniem po schodach (56,0%), natomiast 38,0% nie może biegać pod górę lub po schodach. Taki stan wydolności ruchowej dzieci wpływał negatywnie na ich samoocenę. Również udział w koloniach i obozach był dla części dzieci (4,0%) ograniczony ze względu na chorobę. Wpływało to negatywnie na spontaniczne kontakty społeczne ze zdrowymi rówieśnikami. Część dzieci (6,0%) nie mogła też uczestniczyć w wycieczkach szkolnych i brać udziału w zabawach w plenerze. Wydaje się zasadnym stwierdzenie, iż przebieg kliniczny choroby (stopień ciężkości astmy) decydował głównie o ograniczeniach aktywności ruchowej chorych dzieci. Wśród dzieci uczęszczających do szkoły 88,0% nie zgłaszało „odmiennego” traktowania przez nauczycieli z powodu nieobecności lub niedyspozycji w czasie zaostrzeń choroby. Natomiast 12,0% dzieci odczuwało brak wsparcia nauczycieli i miało problemy wynikające z absencji chorobowej co wpływało negatywnie na jakość ich życia.
Badaniom poddano także jakość życia chorych na alergiczny nieżyt nosa i również w tym przypadku zaobserwowano znaczne utrudnienia w normalnym funkcjonowaniu osób chorych.
Badania jakości życia przeprowadzone w Klinice Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, wykazały znaczący wpływ objawów alergicznego nieżytu nosa na jakość życia chorych cierpiących na to schorzenie. Ograniczenia dotyczyły zarówno uprawiania sportu, jak i czynności życia codziennego. Wśród objawów uznanych przez chorych za najbardziej kłopotliwe znalazły się: zablokowany nos, potrzeba ciągłego wycierania nosa, problemy ze snem i uczucie zmęczenia. Badania wykazały, że chorzy mogą cierpieć także z powodu zaburzeń snu, problemów emocjonalnych oraz ograniczenia codziennych czynności i aktywności społecznej. Chorzy na nieżyt nosa mają upośledzoną sprawność fizyczną i umysłową, również w kategoriach bardziej ogólnych, włączając w to witalność i poczucie zdrowia.
CODZIENNY DYSKOMFORT
- 43% osób cierpiących na ciężki nieżyt nosa ma trudności ze snem
- 42% alergików odczuwa, że są mniej produktywni w pracy
- 35% dzieci cierpiących na ciężkie alergie oddechowe opuszcza szkołę z powodu choroby
- 65% ludzi cierpiących na alergie oddechowe twierdzi, że choroba przeszkadza im w uprawianiu sportów
- 23% osób, u których ktoś w rodzinie cierpi na alergię oddechową musiało zrezygnować z planów posiadania zwierząt domowych lub musiało oddać zwierzę
- 51% osób dorosłych z nieżytem nosa cierpi na regularne bóle głowy
TRUDNE DO PRZEWIDZENIA KONSEKWENCJE CHORÓB DRÓG ODDECHOWYCH U DZIECI
Alergiczny nieżyt nosa wywiera niekorzystny wpływ na rozwój szczękowo-twarzowy u dzieci, gdyż wentylacja przez nos lub jamę ustną może wpływać na morfogenezę.
Niedrożność nosa prowadzi do słabego rozwoju górnej szczęki i nieprawidłowego ułożenia języka, które nie podlegają korekcie ortodontycznej.
Niedrożność nosa stanowi główną przyczynę braku regenerującego snu, co prowadzi do astenii i drażliwości.
Ponadto, niedrożność nosa może być przyczyną nieprawidłowej czynności oskrzeli lub zapalenia ucha mogącego prowadzić do zaburzeń słuchu.
Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu
Akademii Medycznej w Lublinie
Kierownik: p.o. dr n. przyr. Krystyna Bernat